Ticaret Bakanlığı BDT Ülkeleri’yle Ticaret İlişkileri Dairesi Daire Başkanı Atakan Özdemir, iki ülke arasındaki ticaret hacminin son 15 yılda 113 kat büyüdüğünü söyledi . Özdemir’e göre, Belarus’ta küreselleşme ve serbest piyasa ekonomisine entegrasyon sürecinin doğal bir sonucu olan sosyoekonomik dönüşümün ve artan harcanabilir gelirlerin uzun vadede lüks tüketim ve marka ilgiyi arttırması bekleniyor.

Türk girişimcileri, Belarus'un sunduğu fırsatlardan yeterince faydalanabiliyor mu?
Ticaret Müşavirliğimizden edinilen bilgiler çerçevesinde, üçüncü ülkeler üzerinden gerçekleştirilen Türk yatırımları da dikkate alındığında, Belarus’taki toplam yatırım tutarımızın yaklaşık 1,2 milyar dolar olduğu bilinmektedir. Bu doğrultuda Belarus’ta bulunan Türk sermayeli yatırımcı firmaların yatırım yaptığı başlıca sektörler; bilgi ve iletişim, konaklama ve yiyecek hizmetleri, inşaat, toptan ve perakende ticaret, kauçuk ve plastik ürünleri imalatı olarak karşımıza çıkmaktadır.

Türkiye'yle Belarus'un ekonomi potansiyelleri göz önünde tutulduğunda iki ülke arasındaki ticaret hacmi, ne kadar olmalıdır?
İki ülke arasındaki dış ticaret hacminin 2003 yılındaki 49 milyon dolar düzeyinden 2018 yılında 633 milyon dolara kadar yükseldiğini, bir diğer ifadeyle 15 yılda 13 kat büyüdüğünü görüyoruz. Öte yandan, 633 milyon dolarlık ticaret hacminin iki ülke potansiyelinin çok altında kaldığı ve ikili ticaretin Sayın Cumhurbaşkanımızın da belirttiği üzere ilk etapta 1 milyar dolar seviyesine yükseltilmesi gerektiğini düşünüyorum. Bu doğrultuda Bakanlığımız, yatırımcılarımızın ve tacirlerimizin işini kolaylaştırmak adına gerçekleştirmekte olduğu çalışmalara tüm hızıyla devam etmekte olup bu doğrultuda, Karma Ekonomik Komisyon ve Türk-Belarus iş forumu mekanizmaları aktif olarak kullanılmaktadır.

Belarus, özellikle hangi alanlarda yatırımcılar için cazip?
Belarus yaklaşık 9,5 milyon kişilik nüfus ve 54.5 milyar dolarlık gayrisafi milli hasılasıyla Doğu Avrupa’nın görece küçük ekonomilerinden biri olmasına rağmen yatırımcılar için büyük avantajlar barındırıyor. Avrasya Ekonomik Topluluğu üyesi olarak Belarus pazarı aslında toplam 1.9 trilyon dolarlık bir gayrisafi hasıla 877 milyar dolarlık dış ticaret hacmi ve yaklaşık 184 milyon kişilik pazara açılan bir kapı. Beyaz Rusya’da %100 yabancı sermayeyle şirket kurulabilmekte olup kuruluş işlemleri 1-2 hafta içinde sonuçlandırılmaktadır. Ayrıca, karşılıklı yatırımlar için her iki ülkede de uygun ve elverişli bir ortamın sağlanması adına 14 Şubat 2018 tarihinde Belarus makamlarıyla “Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması” imzalanmış olup, anlaşma Türk ve Belarus tarafının iç onay süreçlerini tamamlamasını müteakip yürürlüğe girecektir.

Türk girişimcilerinin Belarus'ta en sık karşılaştığı sorunlar neler?
Bürokratik işlemlerin yavaşlığı, vergi politikalarındaki ve kanunlardaki hızlı değişimlerin yol açtığı sorunlar Türk girişimcilerce sıklıkla dile getirilmektedir. Diğer taraftan firmalar özelinde karşılaşılan sorunlar gerek Bakanlığımız bünyesinde gerek ilgili birimler tarafından gerçekleştirilen girişimler çerçevesinde istişare edilerek, alternatif çözüm önerileriyle birlikte üst düzey ikili görüşmeler esnasında Belarus makamlarına iletilmektedir.

Belarus'ta başarılı olmak için nelere dikkat etmek gerekiyor?
Belarus’un ekonomik ve siyasal sistemini doğru analiz etmek gerekiyor. Belarus’un, SSCB’nin dağılmasını müteakip serbest piyasa ekonomisine tam olarak entegre olamaması sonucu yaşanan piyasa aksaklıkları, döviz piyasalarındaki kısıtlamalar, hükümetin vergi ve diğer engellemeler yoluyla neden olduğu birtakım olumsuzluklar göz önünde bulundurulmalıdır. Örneğin; ülkede resmi olarak ithal-ikamesi stratejisi izlemekte, bu çerçevede, halk ithal mal satın almak yerine yerli malları kullanmaya teşvik edilmektedir ve perakendeci firmalar belirli oranda yerli üretim mallar bulundurmakla yükümlüdür.  Finansal ve ekonomik sistem, son yıllarda yapılan reform çalışmalarıyla liberal ekonomik sisteme uyumlu hale getirilmeye çalışılsa da hala bazı eksiklikler bulunmaktadır.

Tüketici profili hakkında neler söylemek istersiniz?
Belarus’ta asgari ücret 100 Euro civarında olup satın alma gücü yüksek olan geniş bir orta kesimden bahsetmek mümkün değildir.  Diğer taraftan ücretler, Başkent Minsk’le kırsal bölge arasında değişiklik arz etmekte olup, başkentte ortalama ücretler, yaklaşık 400 Euro seviyesindedir. Komşusu Polonya’nın 1053 Euro olan ortalama ücret seviyesi ile karşılaştırıldığında, alım gücünün nispeten düşük olduğu değerlendirmesi yapılabilir. Öte yandan Dünya Bankası verilerine göre; 2017 yılında 5,7 bin Dolar olan kişi başına düşen gayrisafi milli hasılanın, satın alma gücü paritesine göre hesaplandığı durumda 17 bin Dolar seviyesine yükselmesi, Belarus’ta yaşamın gelişmiş ülkelere nispeten daha ucuz olduğu anlamına gelmektedir. Belarus geneline yayılan bir lüks tüketim kültürü ve marka ilgisinden bahsetmek mümkün görünmemektedir. Diğer taraftan küreselleşme ve serbest piyasa ekonomisine entegrasyon sürecinin doğal bir sonucu olan sosyoekonomik dönüşümün ve artan harcanabilir gelirlerin uzun vadede lüks tüketim ve marka ilgisini arttırması muhtemel görünüyor.

Bu ülkeyle çalışmak isteyen veya ticaret yapan kuyumculara tavsiyeleriniz neler?
Mücevhercilerin Belarus piyasasına girerken, hedef kitlelerini isabetli şekilde belirlemeleri ve şehirlerarası ücret farklarını göz önünde bulundurmaları önem arz ediyor. Ayrıca, hem BDT, Baltık ve Karadeniz arasındaki ana yolların kavşağında olması hem de Avrasya Ekonomik Birliği üyesi olması nedeniyle Belarus’u merkezine alarak daha geniş bir coğrafyayı kapsayan iş kurgusuyla çalışmaları, yatırımcılarımız açısından faydalı olacaktır. Belarus’ta faaliyet gösterecek yatırımcılarımızca gerçekleştirilecek pazar araştırmaları, ticaret heyetleri, fuar katılımları, showroom, depo, sergi alanı, mağaza gibi harcama kalemleri Bakanlığımız bünyesinde ihracat desteklerine konu olmaktadır. Bu doğrultuda yatırımcılarımız “kolaydestek.gov.tr” web sitesi üzerinden gerekli bilgileri edinebilir, netleştiremedikleri konuları da hem İhracat Genel Müdürlüğümüze, hem de Minsk Ticaret Müşavirliğimize danışabilirler.